Complaint to World Heritage Committee on Improper Management of Angkor Wat Heritage Site by UNESCO, 21-31 July Meeting in New Delhi
Save Cambodia, on behalf of the Khmer Community, including evictees and potential evicted residents of more than 2,000 long-term residents of the 113 “traditional residential villages” that are part of the Angkor Wat World Heritage Site, with the residents of Khnat Commune, Puok District, Siem Reap Province taking the lead.
We have been informed by Amnesty International, in connection with their November 2023 report: “No One Wants to Leave their Home,” that the World Heritage Committee will be conducting their annual meeting to discuss and carry out their responsibility to supervise the management of existing World Heritage Sites, on 21-31 July, 2024 in New Delhi, India. We hereby submit this Complaint regarding the mismanagement of the Angkor Wat World Heritage Site in Cambodia by UNESCO, for consideration and action by the World Heritage Committee. Specifically, as Amnesty International very comprehensively documented in their report, UNESCO has failed to properly monitor and enforce the World Heritage Site Agreement that it entered into with the government of Cambodia that granted protected status to 113 “traditional residential villages” located within the Angkor Wat site, and specifically prohibited the eviction or displacement of long-term residents of those villages. Amnesty International’s report found, and carefully documented the fact that, contrary to the specific terms of the Heritage Site Agreement, “mass evictions” of over 10,000 long-term resident families from the “traditional villages” within the site were illegally carried out by the government of Cambodia. UNESCO did nothing to stop these improper evictions, and still has failed or refused to take suitable steps to secure the return of these “traditional village residents” to their homes.
There was a reason why the World Heritage Site Agreement included a provision granting protected status to the “traditional villages” within the Angkor Wat region, and prohibited the displacement or eviction of their long-term residents. These “traditional villages” and their residents were considered integral and vital elements of the Angkor Wat site, just as much as the temple building and surrounding grounds themselves, and equally subject to World Heritage Site protection. It is this standard of protection that UNESCO, and the government of Cambodia, have violated with the “mass evictions” that Amnesty International has documented and condemned.
UNESCO has claimed, along with the government of Cambodia, that steps have been taken to provide alternative housing outside of the Angkor Wat site to those who have been evicted. Amnesty International has disputed these claims, pointing out a series of major deficiencies that make these alternative sites “unlivable” and not capable of providing adequate income and living conditions for the displaced families. But even more to the point is the reality that these “mass displacements” should not have been permitted to take place in the first place under the terms of the World Heritage Site Agreement. Even if the alternative sites provided were adequate, which is not the case, the unauthorized evictions, and UNESCO’s failure or refusal to prevent them, must be considered basic violations of the World Heritage Site Agreement for Angkor Wat, and an essential failure to preserve the heritage site and its contents, including the “traditional villages” and their protected residents.
Additional evidence of the core problem that neither the government of Cambodia nor UNESCO consider the long-term residents of the traditional villages to be worthy of protection, despite the clear terms of the World Heritage Site Agreement, is the 13 November 2023 “Report on the Conservation of Angkor Wat” submitted by the government to UNESCO, that repeatedly refers to the protected residents as “unclean, unlawful squatters” that must be removed from the Angkor Wat site, despite the assurances in the Agreement that they not be displaced or evicted. No less than Prime Minister Hun Sen himself issued public statements to this effect, going so far as to threaten the residents that they would not receive any form of assistance from the government if they did not agree to immediately leave and accept relocation to alternative sites outside of the Angkor Wat boundaries. These characterizations in the government’s official written submissions to UNESCO, and in Hun Sen’s own public statements, do not convey the protected status for long-term residents that the world Heritage Site Agreement guaranteed.
ACTION REQUIRED:
The Khmer Community, and most specifically the long-term residents of the Angkor Wat traditional villages who have been improperly evicted, and/or who continue to be threatened with eviction, hereby request immediate action from the World Heritage Committee in furtherance of their responsibility to manage the existing heritage sites, and to assure compliance with the World Heritage Site Agreement:
To require UNESCO to take affirmative action to secure compliance from the government of Cambodia with the provisions of the World Heritage Site Agreement for Angkor Wat that granted protected status to traditional village residents and prohibited their displacement or eviction;
To end further evictions of residents from their traditional village homes; and,
To secure the prompt return of previously evicted long-term traditional village residents to their traditional sites.
ការប្តឹងទៅ គណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោក ស្តីពីការគ្រប់គ្រងមិនត្រឹមត្រូវនៃតំបន់បេតិកភណ្ឌអង្គរដោយ យូណេស្កូ ថ្ងៃទី ២១-៣១ ខែកក្កដា កិច្ចប្រជុំនៅទីក្រុងញូវដេលី
បញ្ជូនដោយ៖ អង្គការ សង្គ្រោះកម្ពុជា (Save Cambodia) ក្នុងនាមសហគមន៍ខ្មែរ និងជាតំណាងឲ្យប្រជាពលរដ្ឋជាង ២០០០ នាក់ដែលអ្នកខ្លះត្រូវបានបណ្តេញចេញរួចហើយ អ្នកខ្លះទៀតប្រឈមនឹងការបណ្តេញចេញដោយមិនត្រឹមត្រូវពី “ភូមិលំនៅឋានចំណាស់ជាងគេ” ចំនួន ១១៣ ជាមួយនឹងប្រជាពលរដ្ឋនៅឃុំខ្នាត ស្រុកពួក ខេត្តសៀមរាប ជាអ្នកនាំមុខ។ ពួកគាត់រស់នៅក្នុងភូមិនោះរាប់ជំនាន់មកហើយ។ ភូមិទាំងនោះជាផ្នែកមួយនៃតំបន់អង្គរវត្ត ដែលចាត់ទុកថាជាបេតិកភណ្ឌពិភពលោក។
យើងបានទទួលដំណឹងពី អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ ស្តីពីរបាយការណ៍របស់អង្គការនេះ កាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០២៣ ក្រោមចំណងជើងថា “គ្មាននរណាម្នាក់ចង់ចាកចេញពីផ្ទះរបស់ពួកគេទេ”។ របាយការណ៍នោះបញ្ជាក់ថាគណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោក នឹងដឹកនាំកិច្ចប្រជុំប្រចាំឆ្នាំនៅថ្ងៃទី ២១-៣១ ខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០២៤ នៅទីក្រុង ញូវដេលី ប្រទេសឥណ្ឌា ដើម្បីពិភាក្សានិងអនុវត្តការទទួលខុសត្រូវរបស់ខ្លួនក្នុងការត្រួតពិនិត្យការគ្រប់គ្រងដែលមានស្រាប់ នៅតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោក។ យើងខ្ញុំសូមដាក់ពាក្យបណ្តឹងនេះ ទាក់ទងនឹងការគ្រប់គ្រងមិនត្រឹមត្រូវនៃប្រាសាទអង្គរវត្តក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដោយអង្គការយូណេស្កូ និងធ្វើសំណូមពរឲ្យគណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោកធ្វើការពិចារណា និងចំណាត់ការ។ ជាពិសេស ដោយសារអង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ បានចងក្រងជាឯកសាររបាយការណ៍យ៉ាងទូលំទូលាយ ពីបរាជ័យរបស់អង្គការយូណេស្កូ ក្នុងការត្រួតពិនិត្យ និងអនុវត្តកិច្ចព្រមព្រៀងតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោកឲ្យបានត្រឹមត្រូវ ដែលអង្គការនេះបានចូលរួមជាមួយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា យល់ព្រមការពារ “ភូមិលំនៅឋានជំណាស់ជាងគេ” ចំនួន ១១៣ ដែលមានទីតាំងនៅជុំវិញប្រាសាទអង្គរវត្ត និងជាពិសេសហាមឃាត់ការបណ្តេញចេញ ឬការបង្ខំឲ្យពលរដ្ឋដែលរស់នៅយូរអង្វែងក្នុងភូមិទាំងនោះ ឲ្យផ្លាស់ប្តូរទីលំនៅ។ របាយការណ៍របស់ អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ បានរកឃើញ និងចងក្រងឯកសារយ៉ាងយកចិត្តទុកដាក់យ៉ាងប្រាកដប្រជាថា ផ្ទុយទៅនឹងលក្ខខណ្ឌជាក់លាក់នៃកិច្ចព្រមព្រៀងតំបន់បេតិកភណ្ឌនេះ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានធ្វើ “ការបណ្តេញចេញដ៏ច្រើនលើសលប់” នៃគ្រួសារពលរដ្ឋដែលរស់នៅរយៈពេលវែងចំនួនជាង ១០០០០ នាក់ ពី “ភូមិចំណាស់ជាងគេ” នៅក្នុងតំបន់នោះ។ អង្គការយូណេស្កូ មិនបានធ្វើអ្វីទាល់តែសោះដើម្បីបញ្ឈប់ការបណ្តេញចេញដោយមិនត្រឹមត្រូវទាំងនោះ ព្រមទាំងបដិសេធមិនចាត់វិធានការសមស្រប ឬបរាជ័យក្នុងការចាត់វិធានការដើម្បីធានាការវិលត្រឡប់របស់អ្នកភូមិនៃ “ភូមិចំណាស់ជាងគេ” ទាំងនោះទៅកាន់ផ្ទះរបស់ពួកគាត់វិញ។
មានហេតុផលមួយដែលកិច្ចព្រមព្រៀងតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោករួមបញ្ចូលការតម្រូវឲ្យការពារ “ភូមិចំណាស់ជាងគេ” នៅក្នុងតំបន់អង្គរវត្ត និងហាមប្រាមមិនឲ្យមានការបង្ខំឲ្យផ្លាស់ទីលំនៅ ឬហាមមិនឲ្យការបណ្តេញចេញអ្នកភូមិដែលរស់នៅយូរអង្វែងនៅក្នុង “ភូមិចំណាស់ជាងគេ” ទាំងនោះ។ “ភូមិចំណាស់ជាងគេ” ឬកៅថា “ភូមិប្រពៃណី” ជុំវិញតំបន់អង្គរវត្ត និងពលរដ្ឋរស់នៅក្នុងភូមិទាំងនោះត្រូវបានចាត់ទុកថាជាធាតុមួយយ៉ាងសំខាន់នៃប្រាសាទអង្គរវត្ត ដូចគ្នានឹងការកសាងប្រាសាទ ដែលជាកម្មវត្ថុនៃការការពារបេតិកភណ្ឌពិភពលោកដូចគ្នាដែរ។ នេះជាស្ដង់ដារនៃការការពារ ដែលអង្គការយូណេស្កូ និងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានបំពានជាមួយនឹង “ការបណ្តេញចេញ” ដែលអង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ បានចងក្រងជាឯកសារ និងថ្កោលទោស។
អង្គការយូណេស្កូ រួមជាមួយនឹងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានអះអាងថានឹងចាត់វិធានការដើម្បីផ្តល់លំនៅដ្ឋានដ៏សមរម្យនៅខាងក្រៅតំបន់ប្រាសាទអង្គរវត្ត ដល់អ្នកដែលត្រូវបានបណ្តេញចេញ។ អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ បានជំទាស់នឹងការអះអាងទាំងនេះ ដោយចង្អុលបង្ហាញយ៉ាងច្បាស់ពីចំណុចខ្វះខាតសំខាន់ៗមួយចំនួនដែលគូសបញ្ជាក់ថា ទីតាំងជំនួសទាំងនោះ “មិនផ្តល់លទ្ធភាពឲ្យពលរដ្ឋរស់នៅចិញ្ចឹមជីវិតបាន” គឺមិនអាចរកប្រាក់ចំណូល និងគ្មានលក្ខខណ្ឌគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីរស់នៅចិញ្ចិមជីវិតសម្រាប់គ្រួសារដែលផ្លាស់ទីលំនៅ។ ប៉ុន្តែជាការពិត ចំណុចសំខាន់ពិសេសជាងនេះទៅទៀតនោះគឺ “ការផ្លាស់ទីលំនៅដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់” មិនគួរអនុញ្ញាតឲ្យធ្វើឡើងជាលក្ខខណ្ឌនៅក្រោមដំបូងឆ័ត្រនៃកិច្ចព្រមព្រៀងតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោកនោះទេ។ ទោះបីជាករណីទីតាំងជំនួសកន្លែងដែលត្រូវបានផ្តល់ជូននោះមានលក្ខណៈគ្រប់គ្រាន់ក៏ដោយ ក៏ការបណ្តេញចេញដោយគ្មានការអនុញ្ញាត និងការបដិសេធ ឬការបរាជ័យរបស់អង្គការយូណេស្កូក្នុងការទប់ស្កាត់ ត្រូវចាត់ទុកថាជាការរំលោភបំពានលើមូលដ្ឋាននៃកិច្ចព្រមព្រៀងតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោកសម្រាប់ប្រាសាទអង្គរវត្ត និងជាការបរាជ័យមួយដ៏ធំក្នុងការថែរក្សាប្រាសាទអង្គរវត្ត និងថែរក្សាខ្លឹមសាររបស់តំបន់នេះ រួមទាំងបរាជ័យក្នុងការការពារ “ភូមិចំណាស់ជាងគេ” (ឬ “ភូមិប្រពៃណី”) ដែលជាផ្នែកមួយដែរនៃតំបន់បេតិកភណ្ឌ ព្រមទាំងពលរដ្ឋដែលរស់នៅក្នុងភូមិទាំងនោះ។
ភស្តុតាងបន្ថែមនៃបញ្ហាស្នូល ដែលទាំងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងអង្គការយូណេស្កូ ចាត់ទុកអ្នករស់នៅយូរអង្វែងក្នុងភូមិប្រពៃណី មានភាពសក្តិសមក្នុងការការពារ ទោះបីជាមានលក្ខខណ្ឌច្បាស់លាស់នៃកិច្ចព្រមព្រៀងតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោកក៏ដោយ គឺនៅថ្ងៃទី ១៣ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០២៣ “របាយការណ៍ស្តីពី ការអភិរក្សប្រាសាទអង្គរវត្ត” ដែលរដ្ឋាភិបាលដាក់ជូនអង្គការយូណេស្កូ សំដៅម្តងហើយម្តងទៀតទៅលើអ្នកភូមិរស់នៅដោយយកលេសថាជា “អ្នករស់នៅមិនស្អាត គ្មានច្បាប់” ដូច្នេះត្រូវតែការពារអ្នកទាំងនោះ ដោយដកចេញពីរមណីយដ្ឋានអង្គរ ទោះបីជាមានការធានានៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងថាពួកគេមិនត្រូវបានផ្លាស់ទីលំនៅ ឬបណ្តេញចេញក៏ដោយ។ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ខ្លួនឯងផ្ទាល់តែម្តងបានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ជាសាធារណៈឲ្យធ្វើកិច្ចការនេះដោយប្រសិទ្ធភាព រហូតដល់គំរាមកំហែងពលរដ្ឋថារដ្ឋាភិបាលនឹងកាត់ផ្តាច់ជំនួយទាំងអស់ បើមិនព្រមចាកចេញជាបន្ទាន់ និងមិនព្រមទទួលយកការផ្លាស់ប្តូរទីតាំងទៅនៅកន្លែងផ្សេង ក្រៅព្រំប្រទល់តំបន់អង្គរវត្ត។ លក្ខណៈទាំងនេះនៅក្នុងការបញ្ជូនជាលាយលក្ខណ៍អក្សរផ្លូវការរបស់រដ្ឋាភិបាលទៅអង្គការយូណេស្កូ និងនៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ជាសាធារណៈផ្ទាល់របស់លោក ហ៊ុន សែន បញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់ថា រដ្ឋាភិបាលមិនបង្ហាញពីស្ថានភាពការពារពលរដ្ឋរស់នៅយូរអង្វែងដែលកិច្ចព្រមព្រៀងបេតិកភណ្ឌពិភពលោកបានធានានោះទេ។
សកម្មភាពដែលយើងទាមទារ៖
សហគមន៍ខ្មែរទាំងអស់ ជាពិសេសពលរដ្ឋរស់នៅយូរអង្វែងរាប់ជំនាន់នៅក្នុងភូមិក្បែប្រាសាទអង្គរ ដែលត្រូវបានបណ្តេញចេញដោយមិនត្រឹមត្រូវ និង/ឬដែលបន្តរងការបង្ខំគំរាមកំហែងនឹងការបណ្តេញចេញ សូមស្នើសុំវិធានការជាបន្ទាន់ពីសំណាក់គណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោក ឲ្យបន្តការទទួលខុសត្រូវចំពោះការគ្រប់គ្រងតំបន់បេតិកភណ្ឌដែលមានស្រាប់នេះ និងដើម្បីធានាការអនុលោមតាមកិច្ចព្រមព្រៀងតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោក គឺ៖
១- តម្រូវឱ្យអង្គការ យូណេស្កូ បញ្ជាក់ឲ្យច្បាស់ពីការចាត់វិធានការ ធានាការអនុលោមពីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាជាមួយនឹងបទប្បញ្ញត្តិនៃកិច្ចព្រមព្រៀងតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោកសម្រាប់ប្រាសាទអង្គរវត្ត ដែលតម្រូវឲ្យការពារពលរដ្ឋក្នុងភូមិប្រពៃណីទាំងនោះ និងហាមឃាត់ការបណ្តេញចេញ ឬការបង្ខំឲ្យផ្លាស់ទីលំនៅ។
២- បញ្ចប់ការបណ្ដេញប្រជាពលរដ្ឋចេញបន្ថែមទៀតពីលំនៅឋានរបស់ពួកគាត់តាមភូមិប្រពៃណីជុំវិញប្រសាទអង្គេវត្ត និង,
៣- ដើម្បីធានាឲ្យពលរដ្ឋដែលរស់នៅយូរអង្វែងក្នុងភូមិប្រពៃណី ដែលត្រូវបានបណ្តេញចេញ ឲ្យវិលត្រឡប់មករស់នៅក្នុងភូមិពីមុនរបស់ពួកគាត់វិញជាបន្ទាន់។